Οι Νομπελίστες ποιητές μας για τον τόπο μας

Του Γιάννη Αν. ΛΟΥΚΑ

Η πρόταση

Αγαπητέ Τσοπάνο,

Μέσα στη γενική εθνική κατάπτωση-εξευτελισμό ( ή μήπως ξεφτίλα;), κατά καιρούς μας εκπλήσσεις με τις γλωσσολογικές σου αναρτήσεις. Ειδικά μάλιστα η προσωπική σου γνωριμία με τον αρχαιογνώστη Καθηγητή ήταν για μένα η μεγαλύτερη έκπληξη στην τοπική μπλογκόσφαιρα.

Με την ευκαιρία, μπορούμε να σε χρησιμοποιήσουμε ως “μέσον” για να προσκαλέσουμε τον Καθηγητή να μας κάνει μια διάλεξη; Τολμηρή σκέψη ίσως, αλλά όλα γίνονται. Η γειτνίασή μας με τους Δελφούς νομίζω ότι μπορεί να αποτελέσει ένα ισχυρό κίνητρο για την αποδοχή της πρόσκλησής μας και της φιλοξενίας μας.

Όσον αφορά την εύρεση του κατάλληλου χώρου, αρκετά ξενοδοχεία της Αράχωβας διαθέτουν καλά οργανωμένες συνεδριακές εγκαταστάσεις και θα μπορούσαν να κάνουν μια προσφορά για μια τέτοια εκδήλωση. Θα μπορούσε μάλιστα να δοθεί και ευρύτερη προβολή και δημοσιότητα, που θα αποτελούσε όφελος τόσο για την πολιτιστική φήμη της Αράχωβας, όσο και για την τόνωση του Συνεδριακού Τουρισμού.

Δέσμευση μου ότι στο επόμενο ταξίδι του στην Ελλάδα θα περάσει και απο την Αράχωβα

Ο Γιώργος Σεφέρης (1900-1971, Νόμπελ Λογοτεχνίας 1963)

Η γνωριμία ενός ΤΣΟΠΑΝΟΥ (έστω και Διαδικτυακού ) με έναν Καθηγητή Αρχαίων Ελληνικών, εκτός από την παραπάνω ιδέα- πρόταση, μου έφερε στο νου, τον πρώτο Νομπελίστα ποιητή μας Γιώργο Σεφέρη και τη σχέση του με την Αράχωβα. Αντιγράφω λοιπόν μία παράγραφο από το βιβλίο- γλωσσολογικό θησαυρό του Στάθη Ασημάκη ΑΡΑΧΩΒΑ ΤΟΠΩΝΥΜΙΟΓΛΩΣΣΙΚΑ «συλλογές» /Αθήνα 2000:

«Τώρα λοιπόν μπορούμε να καταλάβουμε καλύτερα, γιατί ο μεγάλος Έλληνας Νομπελίστας ποιητής Γιώργος Σεφέρης, όταν επισκέφθηκε την Αράχοβα και ήρθε σε επαφή για λίγες μέρες με τους κατοίκους της, έγραψε στο ημερολόγιό του στις 27 Απριλίου του 1935 : «…Γυναίκες με μάτια έξυπνα, θαυμάσια ομιλία νοιώθει κανείς πως βρίσκεται σε μια κοιτίδα της Ελληνικής γλώσσας…», και αργότερα με ημερομηνία 28 Απριλίου 1941 ξαναθυμώντας την Αράχοβα, πρόσθεσε: «Μονάχα στη Ρούμελη βρήκα τέτοια σιγουριά (γλωσσική) στην Αράχοβα  ακούγοντας τον γέρο βοσκό, που με  είχε σπίτι του…».

Οι βοσκοί της Αράχωβας, κατά Σεφέρη, εμπνέουν γλωσσική σιγουριά, οπότε αγαπητέ Τσοπάνο, άξιος συνεχιστής!

Ένα λαμπρό γλωσσικό παράδειγμα : ο ΑΓΚΑΡΣΙΟΣ

Αναμφισβήτητα ένα από τα ομορφότερα σημεία της Αράχωβας είναι ο Αγκάρσιος, δηλαδή τα 263 σκαλοπάτια που συνδέουν την Αγορά (Τομαρόβρυσση, Πλατεία Παπαϊωάννου) με τον Άγιο Γεώργιο. Θα έλεγα ότι μετά το βράχο της Ώρας, είναι το πιο χαρακτηριστικό σημείο της Αράχωβας. Μάλιστα, οι παρατηρητικοί θαμώνες των καφενείων θα έχουν προσέξει ότι πολλά τουριστικά λεωφορεία κοντοστέκονται λιγάκι στο σημείο αυτό και οι επιβάτες στρέφουν το βλέμμα προς τα πάνω, όταν βέβαια υπάρχει ενημερωμένος ξεναγός.

Παρότι και η διάνοιξη του Αγκάρσιου παρουσιάζει ιστορικό ενδιαφέρον, εδώ θα αναφερθούμε μόνο στο όνομα που διάλεξαν να του δώσουν οι παππούδες μας, καθώς το έργο άρχισε να κατασκευάζεται το 1928.

Η ονομασία λοιπόν παραπέμπει στη λέξη ΕΓΚΑΡΣΙΟΣ, που είναι λέξη αρχαιοελληνική, λόγια και επιστημονική (π.χ. εγκάρσια τομή, εγκάρσιος άξονας, εγκάρσιο κλίτος κλπ), ο δε ορισμός του είναι ‘αυτός που τέμνει κάθετα ένα σώμα ως προς τον άξονα του μήκους’. Υπάρχει άραγε καταλληλότερη ονομασία για το συγκεκριμένο τεχνικό έργο; Οι παππούδες Αραχωβίτες βρήκαν την τέλεια ονομασία. Και παρόλο που είναι ασυνήθιστη και επιστημονική, καθιερώθηκε στην καθημερινότητά μας με μοναδική αλλαγή τη μετατροπή του –ε σα –α, που περιγράφεται από ένα γραμματικό φαινόμενο που ονομάζεται αφομοίωση : το –ε μετατρέπεται σε –α και αφομοιώνεται με το –α της δεύτερης συλλαβής κι έτσι επικράτησε ο ΑΓΚΑΡΣΙΟΣ!

Ο Οδυσσέας Ελύτης (1911-1996, Νόμπελ Λογοτεχνίας 1979)

Δεν γνωρίζω αν ο Ελύτης είχε επισκεφθεί τα μέρη μας, αλλά αυτό είναι μικρής σημασίας, καθώς έχει συμπεριλάβει μέσα στο έργο του ολάκερη την Ελλάδα. Θα παραθέσω εδώ μονάχα την αναφορά του Ελύτη στον Παρνασσό, από το κορυφαίο του έργο ΤΟ ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ και συγκεκριμένα από το τελευταίο κεφάλαιο, το ΔΟΞΑΣΤΙΚΟΝ. Απολαύστε τη γλώσσα και τις εικόνες:

ΤΑ ΒΟΥΝΑ με την οίηση των ερειπίων

τα βουνά τα βαρύθημα, τα μαστοφόρα

τα βουνά τα σαν ύφαλος μιας οπτασίας

τα κλεισμένα ολούθε και τα σαραντάπορα.

Τα γεμάτα ψιλόβροχο σαν μοναστήρια

τα χωμένα στο πούσι των προβάτων

τα ηρέμα πηγαίνοντας καθώς βουκόλοι

με το μαύρο ζιμπούνι και με το πανωμάντιλο.

                                                                           Η Πίνδος, η Ροδόπη, ο Παρνασσός

                                                                           ο Όλυμπος, ο Τυμφρηστός, ο Ταΰγετος

                                                                           η Δίρφυς, ο Άθως, ο Αίνος

Πάντως σας συνιστώ εκτός από την αισθητική απόλαυση της ακρόασης του ορατόριου του Μίκη Θεοδωράκη, επίσης και την απερίγραπτη μέθεξη της ανάγνωσης του ποιητικού έργου.

Και μια δεύτερη αναφορά που μας εγγίζει εμμέσως ( ή τουλάχιστον θα έπρεπε) , ως Έλληνες, Ορθόδοξους και κατοίκους Ομηρικών Πόλεων!

ΤΗ ΓΛΩΣΣΑ μου έδωσαν ελληνική×

το σπίτι φτωχικό στις αμμουδιές του Ομήρου.

Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου× στις αμμουδιές του Ομήρου.

…………………………………………………………………….

Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου με τα πρώτα μαύρα ρίγη

……………………………………………………………………..

Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου, με τα πρώτα Δόξα Σοι!

Εκεί δάφνες και βάγια

θυμιατό και λιβάνισμα

τις πάλες ευλογώντας και τα καριοφίλια.

Στο χώμα το στρωμένο με τ’ αμπελομάντιλα

κνίσες, τσουγκρίσματα

και Χριστός Ανέστη

με τα πρώτα σμπάρα των Ελλήνων.

Αγάπες μυστικές με τα πρώτα λόγια του Ύμνου.

Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου, με τα πρώτα λόγια του Ύμνου!

                                     

                                                                    ΤΟ ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ

                                                                          ΤΑ ΠΑΘΗ

                                                                                Β΄

Και μια μελαγχολική σκέψη: Πόσο θα πρέπει να περιμένει ο Ελληνισμός για μια νέα απονομή Νόμπελ; Κανένα φως στο τούνελ. Βλέπετε η κρίση των αξιών και του Πολιτισμού προηγούνται κατά πολύ των οικονομικών κρίσεων.

Και μια ευχάριστη είδηση: το 2011 ανακηρύχθηκε «Έτος Ελύτη» για τα 100 χρόνια από τη γέννησή του. Σύμφωνα με σημερινή είδηση, θα υπάρξει πλήθος εκδηλώσεων και εκδόσεων.

Για τον ποιητή του Αιγαίου θα πραγματοποιηθούν το Καλοκαίρι τα Θυρανοίξια μικρής Εκκλησίας, αφιέρωμα του Οδυσσέα Ελύτη στην παναγία την Παντοχαρά, στη Σίκινο.

                                                                   Σας ευχαριστώ για την ανάγνωση

                                                                                                    ΙΑΛ