Η μαύρη επέτειος των Ιμίων. 31η Ιανουαρίου του 1996

Ίμια, μία λέξη που χαρακτηρίζει ίσως την πιο σκοτεινή περίοδο των ελληνοτουρκικών σχέσεων μετά την Μικρασιατική Καταστροφή.

Η περίοδος εκείνη αποτυπώνει την κορύφωση των αλλαγών στον γεωπολιτικό χάρτη της γειτονιάς μας, την ώρα που τα πρώτα μαύρα σύννεφα στις σύγχρονες σχέσεις της Ελλάδας και Τουρκίας, είχαν ήδη εμφανιστεί κάπου εκεί, την περίοδο της μαύρης επταετίας. Τότε αντιλαμβανόμαστε πως δεν έχουμε λύσει και όλες τις διαφορές με τους εξ' ανατολάς γείτονες.

Το 1995 τελειώνει, η Ελλάδα περνά μία πολιτική κρίση και αυτή δεν έχει να κάνει με το σύνολο του πολιτικού κόσμου αλλά με το ίδιο το κυβερνών κόμμα που βλέπει τον πρόεδρό του και πρωθυπουργό της Ελλάδος, Ανδρέα Παπανδρέου, να είναι βαριά άρρωστος στο νοσοκομείο. Όσο περνούν οι μέρες, όλοι είναι υποψιασμένοι. Ο Ανδρέας δεν θα επιστρέψει στην ηγεσία της χώρας. Συν τοις άλλοις, ξαφνικά, γίνεται κάτι που θα αναγκάσει τις πολιτικές εξελίξεις να επισπευσθούν. Ένα τουρκικό φορτηγό πλοίο, το «Φιγκέν Ακάτ» προσαράζει σε αβαθή ύδατα κοντά στην Ανατολική Ίμια και εκπέμπει σήμα κινδύνου. Ο πλοίαρχός του αρνείται βοήθεια από το Λιμενικό, υποστηρίζοντας ότι βρισκόταν σε τουρκική περιοχή και ότι οι μόνες αρμόδιες αρχές, είναι αυτές της χώρας του.

Τα Ίμια ή Λίμνια ειναι δύο μικρά ακατοίκητα ελληνικά νησιά, που χαρακτηρίζονται και ως βραχονησίδες, ανατολικά της Καλύμνου στα Δωδεκάνησα. Εκεί λοιπόν ο Τούρκος καπετάνιος θεώρησε πως βρίσκεται στην τουρκική επικράτεια αρνούμενος βοήθεια. Μετά από 3 ημέρες διπλωματικού «πόκερ» και με τους Τούρκους να ξεδιπλώνουν τις προθέσεις τους, το τουρκικό πλοίο αποκολλάται από το σημείο από δύο ελληνικά ρυμουλκά τα οποία και το οδηγούν στο λιμάνι Κιουλούκ της γείτονος.

Το διπλωματικό παιχνίδι έχει αρχίσει και όχι μόνο γίνεται πιο ζεστό, αλλά πλέον οι Έλληνες αντιλαμβάνονται ευθέως πως τίποτα δεν είναι τυχαίο. Οι Τούρκοι μεταξύ της πλειάδας των ενημερώσεων των δύο χωρών, σε μία από αυτές παραδέχονται επισήμως πως «υπάρχει θέμα» με τα «Καρντάκ», όπως λένε τα Ίμια οι ίδιοι. Θέμα το οποίο ακόμη και οι ίδιοι ανακαλύπτουν μετά από 50 χρόνια!

Ναι 50 χρόνια έκαναν να «αναθεωρήσουν» την συνθήκη της Λωζάννης αλλά και την συνθήκη Ειρήνης των Παρισίων του 1947. Στο Παρίσι, η Ιταλία από το στρατόπεδο των ηττημένων του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, παραχωρεί το σύνολο των Δωδεκανήσων στην Ελλάδα. Στην συνθήκη απαριθμούνται οι νησίδες ως εξής «Αστυπάλαια, Ρόδο, Χάλκη, Κάρπαθο, Κάσο, Τήλο, Νίσυρο, Κάλυμνο, Λέρο, Πάτμο, Λειψούς, Σύμη, Κω και Καστελόριζο ως και τις παρακείμενες νησίδες». Λαμβάνοντας υπόψιν πως η συνθήκη της Λωζάννης ξεκαθαρίζει πως στην δικαιοδοσία της Ελλάδος είναι όσα νησιά απέχουν από τα μικρασιατικά παράλια άνω των τριών ναυτικών μιλίων, βγάζει κανείς εύκολα το συμπέρασμα έστω και με απλό τρόπο, πού ανήκουν τα Ίμια, που απέχουν 3,8 ναυτικά μίλια από την Αλικαρνασσό.

Όμως του τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών επισήμως στις 27 Δεκεμβρίου του 1996, μία ημέρα πριν ρυμουλκηθεί το τουρκικό πλοίο, είπε πως άσχετα με το ποιός θα αναλάβει την επιχείρηση αυτή, υπάρχει «θέμα» με τα Ίμια. Αυτό τελικά βρήκαν τρόπο να το στηρίξουν καθώς στις 29 Δεκεμβρίου η Τουρκία επιδίδει στην Ελλάδα ρηματική διακοίνωση στην οποία αναφέρεται πως οι βραχονησίδες Ίμια είναι καταχωρημένες στο κτηματολόγιο Μουγκλά του νομού Μπουντρούμ (Αλικαρνασσού) και ανήκουν στην Τουρκία.

Μετά από καθυστέρηση αρκετών ημερών, στις 9 Ιανουαρίου η Ελλάδα απορρίπτει την διακοίνωση. Υπενθυμίζεται πως όλη αυτήν την περίοδο η χώρα δεν είχε ουσιαστικά πρωθυπουργό, τον οποίον και αποκτά στις 19 Ιανουαρίου, τέσσερις ημέρες μετά την παραίτηση του Ανδρέα Παπανδρέου. Ο νέος πρωθυπουργός είναι πλέον, μετά τις εκλογές στην κοινοβουλευτική ομάδα του ΠΑΣΟΚ, ο Κώστας Σημίτης.

Όταν πλέον γίνεται γνωστή αυτή η εδαφική διεκδίκηση της Τουρκίας, ο δήμαρχος της Καλύμνου αποφασίζει να «πάρει την κατάσταση στα χέρια του». Έτσι στις 26 Ιανουαρίου ο Δημήτρης Διακομιχάλης αποβιβάζεται μαζί με τον αστυνομικό διευθυντή του νησιού, δύο κατοίκους αλλά και τον ιερέα της Καλύμνου στην μία από τις δύο βραχονησίδες και υψώνει την ελληνική σημαία. Θα κατηγορηθεί αργότερα από τους συντρόφους του στο ΠΑΣΟΚ ότι ήταν αυτός που έριξε λάδι στη φωτιά.

Είναι δυνατόν οι Τούρκοι να διεκδικούν τα νησιά και να αφήσουν την πράξη αυτή να «περάσει» έτσι; Η απάντηση είναι όχι, καθώς πάλι με πρωτοβουλία απλών πολιτών, Τούρκων αυτήν την φορά, δύο δημοσιογράφοι της τουρκικής εφημερίδας «Χουριέτ» μεταβαίνουν με ελικόπτερο από την Σμύρνη στην Μεγάλη Ίμια, υποστέλλουν την ελληνική σημαία, υψώνουν την τουρκική και βιντεοσκοπούν την πράξη τους... Το βίντεο προβλήθηκε στο τηλεοπτικό κανάλι της «Χουριέτ».

Τότε είναι που κυριολεκτικά «άναψαν τα αίματα». Σε στρατιωτικούς όρους, η σημαία δεν μπορεί να μείνει απροστάτευτη και έτσι το περιπολικό του Πολεμικού Ναυτικού, «Αντωνίου» κατεβάζει την τουρκική σημαία και υψώνει την ελληνική. Το βράδυ Έλληνες βατραχάνθρωποι αποβιβάζονται στη Μεγάλη Ίμια, χωρίς να γίνουν αντιληπτοί από τα παραπλέοντα εκεί τουρκικά πολεμικά.

Η ελληνική πολιτική ηγεσία μπορεί να είχε διαμηνύσει στον Στρατό (Αρχηγός ΓΕΕΘΑ την περίοδο εκείνη ήταν ο Ναύαρχος Χρήστος Λυμπέρης) να αποφευχθεί τυχόν ένταση όμως την εποχή εκείνη πραγματικά είδαμε ένα ρεσιτάλ ασυνεννοησίας πολιτικών και στρατιωτικών. Οι στρατιωτικοί επηρεασμένοι από τις μνήμες του 1987 με το επεισόδιο του «Χόρα-Σισμίκ» θέλησαν να «σπάσουν τον τσαμπουκά» της Τουρκίας, ξανά όπως και τότε. Όμως η πολιτική ηγεσία είχε τελείως διαφορετική άποψη.

Ο Κώστας Σημίτης, ερχόταν αντιμέτωπος με μία κρίση μόλις λίγες ημέρες αφότου έγινε πρωθυπουργός. Ωστόσο δεν είχε την ίδια σχέση, με αυτή που είχε ο Ανδρέας Παπανδρέου με της δυνάμεις του Στρατού και της ΕΥΠ. Όπως έχει υποθεί, είχε γίνει πρόταση στον Κώστα Σημίτη να αποφασίζει πλέον από το Πεντάγωνο και όχι από την Βουλή, πράγμα που απέρριψε ο πρωθυπουργός.

Όπως γράφει η εφημερίδα «Το Βήμα»: «Οι αξιωματικοί αυτοί είχαν μάθει να λειτουργούν με τον Ανδρέα Παπανδρέου, ο οποίος λάτρευε τις συσκέψεις με στρατιωτικούς, τις υπηρεσίες από κλειστές πηγές και τη διαχείριση κρίσεων όπως εκείνη του Μαρτίου του 1987. Ο κ. Σημίτης τους θεωρούσε «ανδρεϊκούς», ξένους στη δική του κουλτούρα και ύποπτους για το στήσιμο παγίδων τις κρίσιμες εκείνες ώρες».

Ο Κώστας Σημίτης, ερχόταν αντιμέτωπος με μία κρίση μόλις λίγες ημέρες αφότου έγινε πρωθυπουργός. Ωστόσο δεν είχε την ίδια σχέση, με αυτή που είχε ο Ανδρέας Παπανδρέου με της δυνάμεις του Στρατού και της ΕΥΠ. Όπως έχει υποθεί, είχε γίνει πρόταση στον Κώστα Σημίτη να αποφασίζει πλέον από το Πεντάγωνο και όχι από την Βουλή, πράγμα που απέρριψε ο πρωθυπουργός.

Όπως γράφει η εφημερίδα «Το Βήμα»: «Οι αξιωματικοί αυτοί είχαν μάθει να λειτουργούν με τον Ανδρέα Παπανδρέου, ο οποίος λάτρευε τις συσκέψεις με στρατιωτικούς, τις υπηρεσίες από κλειστές πηγές και τη διαχείριση κρίσεων όπως εκείνη του Μαρτίου του 1987. Ο κ. Σημίτης τους θεωρούσε «ανδρεϊκούς», ξένους στη δική του κουλτούρα και ύποπτους για το στήσιμο παγίδων τις κρίσιμες εκείνες ώρες».


Στις 29 Ιανουαρίου ο πρωθυπουργός της Ελλάδος από την Βουλή και κατά την διάρκεια των προγραμματικών του δηλώσεων, στέλνει μήνυμα στην Τουρκία πως η χώρα μας θα απαντήσει σε οποιαδήποτε πρόκληση. Την ίδια ώρα από την άλλη πλευρά του Αιγαίου, η Τανσού Τσιλέρ, πρωθυπουργός της Τουρκίας ζητά διαπραγματεύσεις για το καθεστώς των βραχονησίδων του Αιγαίου.

Από την στιγμή που οι δύο χώρες είναι μέλη της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας (ΝΑΤΟ) το ζήτημα πήρε διαστάσεις πολύ μεγαλύτερες από τις διμερείς αψιμαχίες. Με το θέμα να φτάνει μέχρι τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής (ΗΠΑ), ενημερώνεται και ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Μπιλ Κλίντον από την Τουρκάλα πρωθυπουργό. Όπως και ο ίδιος είπε προσπαθώντας να καταλάβει το τί ακριβώς γινόταν, «Ελλάδα και Τουρκία ξεκινούν πόλεμο, επειδή δύο Τούρκοι δημοσιογράφοι και κάποιοι Έλληνες βαρκάρηδες συνεπλάκησαν σε έναν βράχο που κατοικούσε μία κατσίκα»...

Τουρκικά αλλά και ελληνικά πολεμικά πλοία έχουν πλεύσει στην περιοχή έτοιμα για την σύγκρουση. Στα Ίμια σπεύδουν τα πολεμικά πλοία «Ναυαρίνο» και «Θεμιστοκλής». Η Ελλάδα κάνει πρόταση να φύγουν οι Έλληνες κομάντος να παραμείνει η ελληνική σημαία, μία πρόταση που δεν έγινε δεκτή καθώς ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Ονούν Οϊμέν, υποστήριξε πως υπάρχουν πολλά ακόμη νησιά στο Αιγαίο με ακαθόριστο νομικό καθεστώς!

Όλα τελικώς κρίθηκαν την τελευταία ημέρα του Ιανουαρίου. Πλέον παίζοντας με τις ώρες και όχι με τις ημέρες, με τον καιρό να είναι πολύ κακός, πολεμικά πλοία να υπάρχουν παντού, αλλά και κομάντος έτοιμους να δώσουν και την ζωή τους, συγκαλείται στα μεσάνυχτα σύσκεψη στο γραφείο του πρωθυπουργού, ενώ λίγη ώρα μετά φτάνουν οι πληροφορίες στο ΓΕΕΘΑ πως και Τούρκοι κομάντος έχουν καταλάβει την μικρή Ίμια.

Η ημέρα αυτή δεν ήταν μόνο η τελευταία του Ιανουαρίου, αλλά και η τελευταία για τρία παλληκάρια. Ένα ελικόπτερο απονηώνεται από την φρεγάτα «Ναυαρίνο» προκειμένου να επιβεβαιώσει την κατάληψη της Μικρής Ίμιας. Το πλήρωμα του ελικοπτέρου τελικά αναφέρει ότι εντόπισε περί τους 10 Τούρκους κομάντος με τη σημαία τους, και ακολουθώντας τις εντολές, επιστρέφει στην βάση του. Για εκεί ξεκίνησε τουλάχιστον. Λίγα λεπτά μετά το σήμα χάνεται, και μαζί και οι ζωές των επιβαινόντων. Αργότερα θα ανασυρθούν νεκρά τα τρία μέλη του πληρώματος, ο υποπλοίαρχος Χριστόδουλος Καραθανάσης, ο υποπλοίαρχος Παναγιώτης Βλαχάκος και ο αρχικελευστής Έκτορας Γιαλοψός.

Οι Αμερικανοί διά του Υφυπουργού Εξωτερικών Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ επιβάλλουν και στις δύο πλευρές την θέληση τους. «No ships, no troops, no flags» διαμηνύουν ή σε πιο κομψή διπλωματική γλώσσα να ισχύσει το «status quo ante». Μέχρι το μεσημέρι της 31ης Ιανουαρίου 1996 τα πλοία, οι στρατιώτες και οι σημαίες είχαν αποσυρθεί από τα Ίμια.

Ωστόσο η ελληνική κοινή γνώμη δεν έμεινε στο γεγονός αυτό καθέ αυτό, αλλά στον θάνατο των τριών Ελλήνων ηρώων. Με την επίσημη άποψη του ελληνικού κράτους να είναι πως το ελικόπτερο κατέπεσε λόγω κακοκαιρίας, λίγοι είναι αυτοί που πείστηκαν. Ωστόσο και όσοι έχουν διαφορετική άποψη, δεν έχουν αποδείξεις. Πολύς κόσμος, αλλά και άτομα που προσπάθησαν να βγάλουν άκρη από την υπόθεση, υποστήριξαν πως το ελικόπτερο καταρρίφθηκε από τους Τούρκους κομάντος, αλλά το γεγονός αποκρύφτηκε προκειμένου να μην γενικευτεί η κρίση (στην λήξη της οποίας είχε συμβάλει και η ηγεσία των ΗΠΑ), και καταλήξουμε σε εμπόλεμη κατάσταση.

Τελικά το «θερμό αυτό επεισόδιο» δεν έφερε κάποια ουσιαστική αλλαγή στο νομικό καθεστώς των νησιών, ούτε και δικαίωσε τις τουρκικές διεκδικήσεις. Όμως η Τουρκία μπόρεσε μετά από εκέινες τις ημέρες να αναπτύξει και την θεωρία των «γκρίζων ζωνών» στην οποία αμφισβητείται η ελληνική κυριαρχία σε πολλά ελληνικά νησιά.

 http://www.creteplus.gr