Κατακαημένο … ΜΟΥΣΕΙΟ. Διεθνής Ημέρα Μουσείων

 

                     Του Γιάννη Αν. ΛΟΥΚΑ

Τιμή και … σιωπή

Ο φετινός εορτασμός συμπίπτει με μια ιδιαίτερη τιμή που αποδόθηκε στο Αρχαιολογικό Μουσείο Δελφών, το οποίο ορίσθηκε φέτος από το Ελληνικό τμήμα του ICOM ως τιμώμενο Μουσείο για την Ελλάδα και για το λόγο αυτό έχουν προγραμματισθεί αρκετές και ποικίλες εκδηλώσεις .

Αντίθετα, για άλλη μια χρονιά (και για πόσες ακόμα), ο εορτασμός αυτός στην Αράχωβα θα είναι εκκωφαντικά…σιωπηλός, λόγω της ανυπαρξίας Μουσείου. Ή μάλλον μπορούμε να γιορτάσουμε μια επέτειο, αλλά υπομονή… θα σας πω σε  λίγες παραγράφους. Μάλιστα, όσοι νομίζουν ότι έχουμε ένα είδος Μουσείου ή όσοι το ονομάζουν έτσι σε διάφορες εκδηλώσεις και αφίσες  πλανώνται πλάνην οικτράν.

Ως αφιέρωμα στο Mη – Μουσείο της Αράχωβας θα αναφέρω μερικές σκέψεις, ή, αν θέλετε, την άποψή μου, ακολουθώντας όμως δύο παλιομοδίτικες μεθόδους των παλιών δασκάλων: τον ορισμό και τη χρονική σειρά των πραγμάτων. Στο τέλος θα αναφέρουμε και ένα παράδειγμα.

Ο ορισμός

Για να έχουμε μια κοινή γλώσσα επικοινωνίας αναφέρουμε επί λέξει τον ορισμό του ICOM (Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων) : «Μουσείο είναι ένα μόνιμο ίδρυμα, μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, στην υπηρεσία της κοινωνίας και της ανάπτυξής της, ανοιχτό στο κοινό, που έχει ως έργο του τη συλλογή, τη μελέτη, τη διατήρηση, τη γνωστοποίηση και την έκθεση τεκμηρίων του ανθρώπινου πολιτισμού και περιβάλλοντος με στόχο τη μελέτη, την εκπαίδευση και την ψυχαγωγία.».

Ο ορισμός αυτός αφ’ ενός μεν μας λέει τι είναι το Μουσείο, αφ’ ετέρου δε (και το σπουδαιότερο στην περίπτωσή μας) μας λέει τι ΔΕΝ είναι μουσείο ή διαφορετικά τι δεν έχει σχέση με το Μουσείο (π.χ. εκλογικά κέντρα ας πούμε – και οι επόμενες εκλογές δεν είναι μακριά). Κι επειδή πραγματικά έχω και εκτίμηση αλλά και εμπιστοσύνη στους αγαπητούς αναγνώστες μου, αφήνω στον καθένα σας να σκεφθεί τι απ’ όλα όσα έχουν γίνει ή ειπωθεί (παλιότερα ή πρόσφατα) είναι συμβατό με την έννοια του Μουσείου, όπως ορίσθηκε παραπάνω. Δεν θα ήθελα να πω τίποτα παραπάνω παρά μόνο να προσθέσω κάτι που μεταφέρω αυτούσιο από την Wikipedia, την  ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια:

«Βασική παράμετρο των εργασιών ενός σύγχρονου μουσείου αποτελεί και η κοινωνική διάσταση της λειτουργίας του, η αλληλεπίδραση με την τοπική κοινωνία». Ένα Μουσείο λοιπόν, που αντί να ενώσει, διχάζει έχει προδιαγεγραμμένη την αποτυχία του πριν καν ιδρυθεί και εγκαινιασθεί. Ή για να το πω πιο αραχωβίτικα, αν είναι να διχάζει  “πουτέ μη σώσ’ κι γίν”.

Το χρονολόγιο – η επέτειος

Σας χρωστάω μια απάντηση για το ποια επέτειο μπορούμε να γιορτάσουμε με το Μη-Μουσείο (ή αν σας πειράζει ο χαρακτηρισμός, …αντί για “Μη” βάλτε “Μι” και διαβάστε Μελλοντικό Μουσείο). Έκανα πολλές ερωτήσεις και τελικά έμαθα πότε το παλιό Δημοτικό Σχολείο σταμάτησε την υπέρ-αιωνόβια λειτουργία του, για να μετατραπεί σε Μουσείο. Ήταν το 2003. Ας γιορτάσουμε λοιπόν την πρώτη δεκαετία, από το κλείσιμο του Σχολείου.

Αγαπητοί συμπατριώτες και μετρό να ήταν, ας πούμε η γραμμή 2 του μετρό της Αράχωβας: ΑΓΙΑ ΤΡΙΑΔΑ – ΑΓΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ, σίγουρα θα είχε ολοκληρωθεί. Το Μουσείο όμως όχι μόνο δεν έχει τελειώσει, αλλά μόλις τώρα αρχίζει. Οπότε, όπως καταλαβαίνετε, το χρονολόγιο έχει πολύ ψωμί ακόμα…

Κι όσο καθυστερεί είναι σίγουρο ότι και τα λαογραφικά εκθέματα θα λιγοστεύουν και η καχυποψία θα αυγαταίνει και ο ενθουσιασμός θα εξανεμίζεται.

Το Κτήριο

Πρέπει να γκρινιάζουμε για όλα; Ασφαλώς όχι! Το κτήριο του Αντρέα Συγγρού, που στέγασε τα μαθητικά χρόνια όλων των γενιών των Αραχωβιτών, παραδόθηκε μετά τις εκτεταμένες εργασίες ανακαίνισης, λαμπρό και επιβλητικό. Σίγουρα είναι το κορυφαίο και ιστορικότερο κτήριο που διαθέτει η Αράχωβα σε συνδυασμό και με τη θέση του. Κι ενώ αποκαταστάθηκε και αναδείχθηκε η ομορφιά του και η αξία του, ταυτόχρονα ξεκίνησε η κακή του χρήση, κυρίως με αυτή την καταστροφική νεοελληνική δικαιολογία (ή πρόφαση) της προσωρινότητας αλλά και της προχειρότητας..

Στο “Μουσείο” λοιπόν έχουν στεγασθεί ή λάβει χώρα ενδεικτικά τα εξής:

-ΚΕΠ – Δημοτική Επιχείρηση – Γραφείο Πληροφοριών – Βοήθεια στο σπίτι – Εκλογικά Κέντρα – Χώρος αιμοδοσίας – Αίθουσα Δημοτικού Συμβουλίου – Χώρος τέλεσης πολιτικών Γάμων και Δεξιώσεων – Αποκριάτικες εκδηλώσεις – Μουσικές εκδηλώσεις – Πολιτιστικές εκδηλώσεις – Γιορτές του Α.Σ.Α. ΠΑΡΝΑΣΣΟΥ- Εγκαταστάσεις του “Έξυπνου Οικισμού” κλπ κλπ.

Όλα αυτά από μόνα τους και το καθένα ξεχωριστά είναι καλά και άγια, συνολικά όμως έχουν συμβάλλει στη δημιουργία ενός προβλήματος που ονομάζεται : «Απώλεια ταυτότητας». Κι όταν μεν ένας πολίτης χάσει την ταυτότητά του  δε μπορεί να κάνει τίποτα (σχεδόν). Αν όμως ένα κτήριο χάσει την ταυτότητά του, αποδεικνύεται  ότι  μπορεί να τα κάνει όλα (σχεδόν).

Η Ώρα

Το πιο συγκλονιστικό στοιχείο αυτού του κτηρίου είναι ο βράχος και η Ώρα. Κι εδώ νομίζω ότι κατά τις εργασίες ανάδειξης του κτηρίου, χάθηκε μια μοναδική ευκαιρία: να γίνει επισκέψιμος ο βράχος και η Ώρα από τον οποιοδήποτε επισκέπτη. Θεωρώ ότι θα επρόκειτο για το ωραιότερο υπαίθριο και φυσικό Μουσείο της Αράχωβας. Έτσι, θα ήταν εξασφαλισμένη και η επισκεψιμότητα στο όποιο Μουσείο του κτηρίου. Και το θέμα είναι ότι οι ευκαιρίες δεν παρουσιάζονται συχνά και οι εποχές των παχιών αγελάδων έχουν περάσει.

Το παράδειγμα

Στις παρουσιάσεις του Κέντρου Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών αναφέρθηκε η πρόταση για ίδρυση και λειτουργία Μουσείου Υφαντικής, το οποίο θα είναι και κάτι μοναδικό.

Σε μια αναζήτηση όμως στο Διαδίκτυο διαπίστωσα ότι υπάρχει ήδη Μουσείο Υφαντικής και λειτουργεί στην Αρναία Χαλκιδικής σε ένα διώροφο παραδοσιακό κτήριο του 1870, πρώην ιδιωτική κατοικία (οικία Γιαννούδενος).

Έχει ενδιαφέρον να πούμε δύο λόγια για το Μουσείο αυτό. Στο ισόγειο απεικονίζονται όλες οι διαδικασίες που μετατρέπουν το μαλλί σε νήμα (πλύσιμο, λανάρισμα, γνέσιμο, ύφανση). Στον όροφο παρουσιάζονται προϊόντα υφαντικής τέχνης.

Μεγαλύτερο ενδιαφέρον όμως έχει η δημιουργία του Μουσείου.

-Το ξεκίνημα έγινε όταν μια υφάντρια, η Χαρίκλεια Δημητρακούδη, μετέτρεψε το ισόγειο του σπιτιού της σε ένα μικρό Μουσείο Υφαντών.

-Αργότερα, τον Ιούλιο του 2009 τα παιδιά της αποφάσισαν να δωρίσουν στο Δήμο την κληρονομιά που κατείχαν: τον αργαλειό και τα υφαντά.

-Ακολούθησε προγραμματική σύμβαση Νομαρχίας – Δήμου - Επιτροπής Ερευνών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης για την αξιοποίηση και μετατροπή σε Μουσείο του αρχοντικού «Γιαννούδενας».

-Στις 01-11-2010 (μετά από 15 μήνες) στην τοπική εορτή των Αγίων Αναργύρων έγιναν τα εγκαίνια του Μουσείου Υφαντικής Αρναίας. Τόσο απλά!

Μουσειολογικά – Γλωσσολογικά

Αντί επιλόγου διαλέγω κάτι πιο χαλαρό σε μορφή ερωτο-απαντήσεων:

·         Υπήρχαν Μουσεία στην Αρχαιότητα;
Βεβαίως. Μουσείο ήταν ένα τέμενος αφιερωμένο στη λατρεία των Μουσών.

·         Γνωρίζετε κάποια γνωστή ξένη γλώσσα που να μην έχει δανειστεί από την ελληνική ρίζα (μουσ- / mus- ) τη λέξη της για τα Μουσεία; Εγώ όχι.

·         Πόσο καλά «Αραχωβίτικα» ξέρει κάποιος;

Αν αντί για “Λιβάδι” πει “Λιβάδια” απορρίπτεται. Αν όμως δεν πει “το ρολόι”        και πει “η Ώρα” τότε παίρνει Proficiency.      

·         Πως πάει η συνεργασία Μ.Μουσείου με Ακαδημία; Έχω την εντύπωση ότι εμείς περιμένουμε την Ακαδημία (ας πούμε στη Λάκκα) και η Ακαδημία περιμένει εμάς (ας πούμε στην Αγορά). Οπότε…

Με την προσδοκία του ΜΟΥΣΕΙΟΥ

                     ΙΑΛ

ΥΓ (Επί του πιεστηρίου): Σήμερα μόλις, διάβασα στον πάντα ποιοτικό ΚΡΗΤΙΣΤΟΡΑ ότι για τη σημερινή ημέρα της γιορτής των Μουσείων στο ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΚΑΙ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΡΕΘΥΜΝΟΥ θα γίνει η παρουσίαση των 55 (!) Μουσείων και Συλλογών που υπάρχουν στο Ρέθυμνο. Τρέμε πανέμορφο Ρέθυμνο, το ρεκόρ σου σύντομα θα καταρριφθεί. Έχε χάρη που πλησιάζουν οι δημοτικές εκλογές και αφενός μεν χρειαζόμαστε το Μουσείο για εκλογικά κέντρα,  αφετέρου δε οι εκλογομάγειροι έπιασαν δουλειά και  ασχολούνται από τώρα με τους υποψηφίους, αλλιώς θα βλέπατε εσείς.