Άλλος για “Σότσι” κι άλλος για “Σόλτς”!

                                                  Φωτογ. από το αρχείο Λουκά Παπαλεξανδρή

του Γιάννη Αν. ΛΟΥΚΑ

“Ονόματα”

Σαν πρωτοδιάβασα κάτι για τους φετινούς χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες, ομολογώ ότι η ονομασία της πόλης μού φάνηκε παράξενη. Καταρχάς, άγνωστη. Δεν την     είχα ξανακούσει. Σότσι! Κι ούτε μου φάνηκε και κλασική ρωσική. Κι όταν μετά από λίγες μέρες προσπάθησα να θυμηθώ το όνομα της ολυμπιακής πόλης, μάλλον μπερδεύτηκα, κι έτσι αναγκάστηκα να την ξανα-διαβάσω. “Σότσι”, λοιπόν, ή στα αραχωβίτικα “Σότσ’”. Και τότε έγινε αυτόματα ο συνειρμός : τι “Σότσ’”, τι “Σόλτς”! Tι Κοζάνη, τι Λωζάνη! Όπου “Σόλτς” το τοπωνύμιο δύο θέσεων της Αράχωβας : η μία στον Παρνασσό, στα ψ’λώματα, κι η άλλη στα χαμ’λώματα, στα ΝΑ του χωριού, ακριβώς απέναντί μας.

“Σόλτς”

                      Σίγουρα, το πιο παράξενο όνομα για τοπωνύμιο! Όταν από μικρός το άκουγα, τότε που οι διάφορες αγροτικές ή δασικές θέσεις είχαν άμεση σχέση με τη ζωή, την ιδιοκτησία, το εισόδημα των ανθρώπων, μου είχε κάνει μεγάλη εντύπωση. Ειδικά αυτό το σύμπλεγμα –λτς για κατάληξη, που βεβαίως δεν υπάρχει στην ελληνική γλώσσα. Ασυνείδητα το είχα συνδυάσει με το γνωστό ρουμελιώτικο κόψιμο των περισσότερων φωνηέντων, που κυριαρχεί στη ντοπιολαλιά μας. Έτσι, η προστακτική “στείλε τους” μετατρέπεται σε “ στείλ’τ’ς”. Να, λοιπόν, πώς προκύπτει μια κατάληξη –λτς. Κάπως έτσι θα συνέβαινε και με το τοπωνύμιο “Σόλτς”. Θα περνούσαν δεκαετίες, για να το δω γραμμένο στο πολύτιμο σύγγραμμα του Στάθη Ασημάκη για τα τοπωνύμια και να βρω τις πιθανές εξηγήσεις για την προέλευση του τοπωνυμίου. Το λήμμα “Σόλτς” θα σας το παραθέσω στο τέλος του κειμένου. Όμως, άλλο ετυμολογία κι άλλο παιδικά ακούσματα!

“Σότσι” και “Σόλτς”

 «Εντάξει», θα μπορούσε να πει κάποιος. «Μπορεί οι ονομασίες να είναι παραπλήσιες ηχητικά (διαφέρουν μόνο κατά ένα γράμμα), όμως, κατά τα άλλα καμία σχέση!»

Έτσι νόμιζα κι εγώ. Κι όμως, στην πορεία φάνηκαν μερικές ομοιότητες.

Η πρώτη ετυμολογική ερμηνεία, σύμφωνα με τον Max Vasmer προέρχεται από τη σλαβική λέξη selbbica= καταρράχτης. Παρότι μάλλον απίθανο, εντούτοις μας οδηγεί τη σκέψη στα τόσα σλαβικά τοπωνύμια που υπάρχουν στον ελληνικό χώρο, αλλά αντίστοιχα και στις τόσες ελληνικές ονομασίες πόλεων σ’ ολόκληρη τη γη, αλλά και ειδικά στη γειτονιά του Σότσι, στη Μαύρη Θάλασσα, όπου επί αιώνες άνθησε ο ελληνισμός. Ο οικουμενικός ελληνισμός. Αλισβερίσι ονομάτων. Γλωσσικό δούναι και λαβείν. Χρεοπίστωση πολιτισμικών ανταλλαγών, πότε ειρηνικές, πότε βίαιες. Όλη η γη μια γειτονιά.

Η δεύτερη ομοιότητα ήταν πιο κοντά στη σύγχρονη πραγματικότητα. Φαντάστηκα το Σότσι να μοιάζει κάπως με την Αράχωβα. Ορεινό, χιονισμένο, γραφικό, αμφιθεατρικό, κάτω ακριβώς από τα βουνά και τα δάση. Κι όταν είδα ότι είναι ένα παραλιακό θέρετρο και μάλιστα της ‘’Ρωσικής Ριβιέρας’’, κάτι χάλασε στη φαντασία μου από το παραμυθένιο χειμερινό σκηνικό. Όμως, «ουδέν κακόν αμιγές καλού!» Αυτό με βοήθησε να βρω τη δεύτερη ομοιότητα του Σότσι με την Αράχωβα πλέον. Όπως η χειμερινή Ολυμπιάδα γίνεται σε μια παραθαλάσσια πόλη, έτσι και η Αράχωβα ανήκει σε έναν ορεινό Δήμο, που διαθέτει όμως δύο παραθαλάσσιες πόλεις, κάποια νησάκια και πολλές παραλίες. Ορεινότατος! Δυσπρόσιτος! Τι γεωγραφική ανορθογραφία κι αυτή!

                                                      Χειμερινή Ολυμπιάδα

Έλα, όμως, που η δεύτερη αυτή ομοιότητα (η υψομετρική) μετέτρεψε τη σκέψη σε φαντασία! Αφού το Σότσι, γιατί όχι η Αράχωβα ; Μήπως κατοικούμε στην κωμόπολη των μελλοντικών χειμερινών ολυμπιακών αγώνων και δεν το φανταζόμαστε ;

Και μη βιάζεσθε να απαντήσετε ότι η σκέψη είναι εκτός τόπου και χρόνου ή ότι ανήκει σε άλλον πλανήτη. Θέλετε ένα παράδειγμα ; Θα μπορούσε κανείς να φανταστεί στην Αθήνα των αρχών της δεκαετίας του’50, ότι στην Αθήνα του 2004 (μετά από πενήντα χρόνια) θα διοργανωνόταν η Ολυμπιάδα και μάλιστα αρκετά επιτυχημένη, αλλά και πολύ σπάταλη χάρη στη γενναιοδωρία μας, καθώς «μια Ολυμπιάδα την έχουμε κι αν δεν την γλεντήσουμε, τι θα καταλάβουμε, τι θα καζαντίσουμε;» Και συνεχίζεται το τραγουδάκι μέχρι να φτάσει «ο μήνας να’ χει εννιά και με πολλή διπλοπενιά μεσ’ στον ψεύτικο ντουνιά!»

Και για όσους εξακολουθούν να είναι δύσπιστοι, τα πράγματα, σύμφωνα με αποκλειστικό προφητικό ρεπορτάζ,  θα εξελιχθούν κάπως έτσι :

Πού θα πάει, η κρίση κάποτε  θα περάσει. Και τότε (ω τότε!), επιτέλους όλα θα γίνουν όπως τον παλιό καλό καιρό :

Διορισμοί, ρουσφέτια, λαδώματα, μίζες, αυθαίρετα, μαϊμού συντάξεις, αργομισθίες, δανεικά (κρατικά και ιδιωτικά) κι όλα τα άλλα γνωστά καλά. Αυτό θα κρατήσει μερικές δεκαετίες. Με χρόνια με καιρούς είναι βέβαιο ότι θα βρεθούν και οι οραματιστές πολιτικοί, οι οποίοι μαζί  με τους αετονύχηδες εργολάβους της ανάπτυξης , και σε ομοφωνία  με  κάποιους φιλόδοξους δημάρχους θα συλλάβουν τη μεγάλη ιδέα, το νέο εθνικό μας μύθο : Χειμερινοί Ολυμπιακοί Αγώνες στην Ελλάδα! Επιστροφή του Ολυμπιακού ιδεώδους στη γενέθλια γη! Διάσωση του Ολυμπιακού πνεύματος και αναβάπτισή του στους βωμούς της Ολυμπίας, στα Στάδια των Δελφών, στις πλαγιές του Παρνασσού, στα παγοδρόμια του Λιβαδιού. Όπως καταλάβατε, έγινε ήδη η επιλογή του ιδανικού τόπου της Χειμερινής Ολυμπιάδας : «ΑΡΑΧΩΒΑ 2114   47^οι ΧΕΙΜΕΡΙΝΟΙ ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ!» Όπως καταλάβατε σκόπιμα αφήσαμε μεγάλο περιθώριο, ώστε οι απόγονοί μας να προλάβουν να ολοκληρώσουν τα έργα χωρίς άγχος. Και τι έργα και πού, πού να σας τα λέω… Και Ολυμπιακό χωριό στ’ Σόλτς του Παρνασσού. Ιδανικό μέρος κοντά στις πίστες και τα παγοδρόμια (και τις ταβέρνες)!

Τιμής ένεκεν το δίαθλο, που περιλαμβάνει σκι σε ανώμαλο δρόμο και σκοποβολή θα γίνει στην κάτω “Σόλτς” των χειμαδιών, σε ανάμνηση των Αραχωβιτών προγόνων, που εκεί έκαναν πραγματική σκοποβολή, καθώς στ’ Σόλτς είναι ένα από τα καλύτερα περάσματα πουλιών!

Βλέπετε, για όλα υπάρχουν λύσεις. Και όσοι βιάστηκαν να χαρακτηρίσουν την υπόγεια παράκαμψη της Αράχωβας έργο προ-εκλογικό, κάνουν λάθος. Προ-εκλογικό όχι. Προ-ολυμπιακό ίσως! Αυτά για όσους έχουν ευρύ ορίζοντα στη σκέψη τους.

Κι αν θέλετε, στις προβλέψεις αυτές μπορούμε να είμαστε συγκεκριμένοι και ακριβείς προσθέτοντας και την μετα-ολυμπιακή εποχή. Έξι χρόνια μετά την τέλεση των Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων της Αράχωβας, η χώρα θα χρεοκοπήσει, θα εφαρμοσθούν μνημόνια, κουρέματα, ξυρίσματα και θα εγκατασταθεί η Τρόικα Β’. Οι κάτοικοι της ολυμπιακής Αράχωβας θα διχασθούν σε δύο παρατάξεις : οι μισοί θα ανηφορίζουν προς την απάνω Σόλτς, για να κόβουν ξύλα, καθώς το πετρέλαιο θα είναι απλησίαστο. Οι άλλοι μισοί θα κατηφορίζουν προς την κάτω Σόλτς, για να ξανα-καλλιεργήσουν τα αμπελάκια, ώστε να αρχίζει να ξανα-παράγεται το περίφημο μπρούσκο αραχωβίτικο κρασί.

Στην υγειά μας, βρε παιδιά!

Παντού υπάρχει ένας μύθος!

 Live your myth In Greece!

                                                                                                          ΙΑΛ

ΣΟΛΤΣ : (Τοπωνύμιο ), σύμφωνα με τον Max Vasmer, έρχεται από τη σλαβική λέξη selbbica= καταρράχτης. Όμως, πιθανότερο να προέρχεται απ’ τη λατινική λέξη saltus= αυχενοδιάβαση, άλσος, επειδή η εν λόγω τοποθεσία, νοτιοανατολικά του χωριού μας, είναι πράγματι μια αυχενοδιάβαση, ενώ αυτή του Παρνασσού είναι μια δασωμένη ρεματιά. Τέλος, λιγότερο πιθανό να προέρχεται απ’ την αρβανίτικη λέξη σέλκι= ιτιά.

Στάθη Ασημάκη

ΑΡΑΧΟΒΑ

 “ΤΟΠΩΝΥΜΟΓΛΩΣΣΙΚΑ ΚΑΙ ΑΛΛΑ”

Σελ. 136

Εκδόσεις “Συλλογές”

ΑΘΗΝΑ 2006