« ΠΡΩΗΝ Ή ΤΕΩΣ; » : ΨΗΦΙΣΤΕ!

 

του Γιάννη Αν. ΛΟΥΚΑ

Προειδοποίηση :

Το κείμενο αυτό δεν αφορά οπαδούς, φανατικούς, ορκισμένους εχθρούς, καχύποπτους και « βασιλικώτερους του βασιλέως», όπως και τους μη διαθέτοντας -έστω και ελάχιστο -χιούμορ. Οι κύριοι αυτοί μπορούν άνετα να μη συνεχίσουν την ανάγνωση  ή « να κόψνε πέρα», που λένε στο χωριό μας. Ούτε αυτοί θα χάσουν κάτι, αλλά ούτε το κείμενο.

Ευχαριστώ και… συνεχίζουμε.

Το δίλημμα

Ήρθε, λοιπόν, η ώρα να πάρω θέση : πρώην ή τέως;

Μπορούμε να χρησιμοποιούμε και τις δύο λέξεις  σε κάθε περίπτωση; Μήπως το «τέως» είναι πιο επίσημο, καθαρευουσιάνικο ή λιγάκι ειρωνικό;

Λοιπόν, και οι δύο λέξεις προσδιορίζουν μια ιδιότητα που δεν ισχύει πλέον. Η διαφορά είναι ότι το «πρώην» αναφέρεται σε πολλούς και το «τέως» μόνο σε έναν. Πρώην, δηλαδή, είναι όλοι αυτοί που είχαν την ιδιότητα, ενώ  τέως μόνον ο τελευταίος.

Πρώην Δήμαρχοι, επομένως, Αράχωβας είναι η κ. Γρανιτσιώτη, ο κ. Κρέμος, ενώ τέως  μόνο ο κ. Ανδρέου. Μάλιστα, ο κ. Ανδρέου μπορεί να κρατήσει και ισόβια τον τίτλο, καθώς ο Δήμος Αράχωβας καταργήθηκε με τον Καλλικράτη.

Ενώ, άλλος διάσημος ισόβιος «τέως» είναι ο τ. βασιλιάς Κωνσταντίνος. Στην περίπτωση αυτή το «τέως» είναι τόσο ισχυρό, που καταργεί και το όνομα! Ο Τέως!

Επομένως, ο εννοιολογικά σωστός προσδιορισμός για τον κ. Γιαννέλο είναι τέως Πρόεδρος Δημοτικού Συμβουλίου, τουλάχιστον, για όσο διάστημα  είναι Πρόεδρος ο κ. Ληξουριώτης.

Αν νομίσατε, όμως, με τα «πρώην» και «τέως» ότι τελειώσαμε, κάνετε λάθος. Η πάμπλουτη ελληνική γλώσσα έχει πολλές ακόμα παραλλαγές για το ίδιο θέμα.

Έτσι :

Ø  Σε ένα πλήθος περιπτώσεων η ιδιότητα, που δεν ισχύει πλέον,  αποδίδεται με τον τιμητικό τίτλο «επίτιμος» : Αρεοπαγίτης, Εφέτης, αρχηγός ΓΕΕΘΑ, Πρόξενος. Αν, όμως, περιμένετε να κάνω αναφορά στον πιο γνωστό Έλληνα επίτιμο, δε θα το κάνω. Είπαμε : το άρθρο είναι γλωσσολογικό (με παραδείγματα) και όχι πολιτικό.

Ø  Οι στρατιωτικοί, επίσης, δεν αποκαλούνται «πρώην», αλλά «εν αποστρατεία», π.χ. ταξίαρχος ε.α.

Ø  Οι καθηγητές Πανεπιστημίου, κατά τη συνταξιοδότησή τους, λαμβάνουν τον τίτλο του Ομότιμου καθηγητή ( κυρίως, όταν υπάρχει αναγνωρισμένο επιστημονικό κύρος).

Ø  Στο Διπλωματικό Σώμα  απονέμεται, κατά την αποχώρηση, ο τίτλος «επί τιμή», π.χ. Πρέσβης ε.τ.

Ø  Και στους Μητροπολίτες υπάρχει μια λεπτή διαφορά : παρότι είναι ισόβιοι, αν για κάποιο λόγο αποχωρήσουν από τη Μητρόπολη, χρησιμοποιείται μεν το «πρώην», αλλά μετά τον τίτλο, π.χ. Μητροπολίτης πρώην Πειραιώς.

Εδώ κλείνει ο κύκλος των περιπτώσεων, που εγώ, τουλάχιστον, γνωρίζω και θα μπορούσαν να είχαν ως τίτλο : «Οι παραλλαγές και οι αποχρώσεις του πρώην». Ενδεχομένως κάποιοι βρίσκουν όλα τα παραπάνω τυπολατρικά, εθιμοτυπικά ή ζητήματα πρωτοκόλλου. Δε θα απορρίψω τελείως τις ενστάσεις τους. Με μια διαφορά : όταν αρχίσουμε και καταργούμε και ισοπεδώνουμε και δεν αποδίδουμε σεβασμό στα δευτερεύοντα, σε λίγο θα έρθει η σειρά και για τα πρωτεύοντα και για τα ουσιώδη και για τα θεμελιώδη.

 Εκεί βρίσκεται το θέμα, χωρίς να θέλω να πείσω κανέναν.

Ελπίζω, τουλάχιστον, να σας έπεισα για τον πλούτο της Ελληνικής Γλώσσας.

Κι αυτό είναι το μεγάλο ζητούμενο για μένα :

Το να πεις τον πρώην τέως και τον τέως πρώην δε χάθηκε δα κι ο κόσμος.

Το θέμα είναι μήπως με μια γενικότερη ισοπεδωτική συμπεριφορά μας κάνουμε τη γλώσσα μας «πρώην Ελληνική Γλώσσα» και την Ελλάδα μας «τέως Ελλάδα»!

Νύν και Αεί!  ή

Νύν και Αιέν, κατά Οδυσσέα Ελύτη!

Μετά σεβασμού

                                                                                                                                     ΙΑΛ

ΥΓ: Μηδέποτε διατελέσας Πρόεδρος- ούτε καν… Αντιπρόεδρος