«H Θεωρία των ακρών!»

του Γιάννη Αν. ΛΟΥΚΑ

« Αεί ο Θεός ο Μέγας Γεωμετρεί »

Γνωμικό που αποδίδεται στον Πλάτωνα και ,

αφενός μεν προσδίδει θεϊκή προέλευση στη

Γεωμετρία, αφετέρου δε  έχει και μια πρακτική

σημασία,  καθώς  ο  αριθμός  των  γραμμάτων

κάθε  λέξης  μάς  δίνει  μια  καλή  προσέγγιση

του  περίφημου  αριθμού  π = 3,14159.

       Πώς είναι άραγε το σωστό; Των άκρων ή των ακρών; Μάλλον, των άκρων μάς έρχεται ως πρώτη επιλογή. Ταιριάζει περισσότερο και στην ακοή μας : τα άκρα – των άκρων.

Αν, όμως, δε μιλάμε για  τα “άκρα”, αλλά για τις ”άκρες”; Τότε, το θέμα μπαίνει σε άλλη βάση, ή μάλλον σε άλλο τόνο : οι άκρες – των ακρών. Σωστά είναι, λοιπόν, και τα δύο. Εξαρτάται από την επιλογή της λέξης, ή μάλλον του γένους.

Όσοι ενδιαφέρονται για τα άκρα σίγουρα θα βρουν πλούσια βιβλιογραφία έντυπη και ηλεκτρονική.

Οπότε, εμείς  θα ασχοληθούμε με τις άκρες : «η θεωρία των ακρών». Θα χρειασθεί ,βέβαια ,λίγη Γεωμετρία, αλλά τι στο καλό; Απόγονοι του Ευκλείδη είμαστε !

 

 Μια γεωμετρική εισαγωγή

   Το πιο απλό σχήμα είναι η ευθεία. Κι ένα κομμάτι της το ευθύγραμμο τμήμα. Αμέτρητα σημεία έχει ένα ευθύγραμμο τμήμα. Όλα ,όμως, τα “τρώει” η ανωνυμία. Κανένας δεν ξέρει το όνομά τους. Απλώς, στριμώχνονται,”συνωστίζονται”το ένα δίπλα στο άλλο ,για να σχηματισθεί η γραμμή. Αφανείς ήρωες! Όπως οι σχηματισμοί στις τελετές των Ολυμπιακών  Αγώνων : ο καθένας κρατάει ένα χαρτονάκι, ή φοράει ένα συγκεκριμένο χρώμα. Από μόνο του τίποτα, όλα μαζί ,όμως ,ένα σχήμα, μια διάταξη, ή μια γραμμή στην περίπτωσή μας.

   Είναι ,όμως, όλα τα σημεία της γραμμής  ανώνυμα; Ε, όχι βέβαια! Κι εδώ υπάρχουν οι εξαιρέσεις: υπάρχουν τρία σημεία εξαιρετικά επώνυμα, που τους δίνουμε μάλιστα για ταυτότητά τους κεφαλαία γράμματα της αλφαβήτου. Ποια είναι; Μα, τα δύο άκρα και το ένα μέσον. Σταθερή η θέση τους, αναμφισβήτητος ο ρόλος τους. Κι ερχόμαστε, επιτέλους, στη διατύπωση της θεωρίας : Όπως ,λοιπόν, ένα σημείο, για να ξεχωρίσει και να διακριθεί ,θα πρέπει να βρίσκεται ή στις άκρες ή στο μέσον, έτσι κι ένας αξιο-σημείωτος άνθρωπος ,για να ξεχωρίσει και να διακριθεί από το πλήθος και την αφάνεια, θα πρέπει ή “να  έχει τις άκρες του” ή “να (κατ) έχει το μέσον”.

Α! ναι. υπάρχει κι άλλη μια εναλλακτική που ονομάζεται “αξιοκρατία”, αλλά είναι πολύ θεωρητική (μόνο για τα βιβλία) κι έτσι δεν έχει πρακτική εφαρμογή. Ομολογουμένως, η θεωρία των ακρών μπορεί να μην έχει ισχυρό θεωρητικό υπόβαθρο, αλλά έχει τεράστια πρακτική σημασία.

 

Η παρουσίαση της θεωρίας

    Εν αρχή ην “το μέσον”. Ευτυχής όποιος το κατείχε. Ανοιχτές οι πόρτες, ορθάνοιχτες. Και σε όλες τις φάσεις της ζωής. Από το στρατό μέχρι το επάγγελμα και τη σύνταξη. Από την κατοικία μέχρι το εξοχικό. Από την πόλη μέχρι το χωριό. Είχε και άλλα ονόματα : “μπάρμπα στην Κορώνη”, “δόντι”, “βύσμα”, “τσατσιλίκι”…σωστή Λερναία Ύδρα! Ένα κλειδί πασπαρτού, που άνοιγε όλες τις πόρτες. Μια κάρτα απεριορίστων διαδρομών. Ένα εισιτήριο ελευθέρας. Μια πιστωτική κάρτα χωρίς όριο ανάληψης. Μια λευκή επιταγή.

      Όμως, μη νομίζετε ότι τα πράγματα ήταν τόσο εύκολα. Πόσοι μπορούσαν να κατέχουν αυτό το μαγικό κλειδί; Ασφαλώς, όχι πολλοί. Και μετά, όταν λέγαμε κάποτε “μέσον”, εννοούσαμε πολύ υψηλή ιεραρχία, π.χ. από βουλευτή και πάνω ή κάτι σε στρατηγό ίσως…Οπότε, δυσεύρετο αυτό το ρημάδι το μέσον! Και τότε ο “πολυμήχανος Οδυσσέας”, που κρύβει ο καθένας μας, άρχιζε να βρίσκει κι άλλες λύσεις στο πρόβλημα. Ε, αυτές οι λύσεις ονομάζονται “οι  άκρες” και σ’ αυτές αναφερόμασταν προηγουμένως.

 

Οι “ άκρες”

      Οι  “άκρες” διαχύθηκαν σε πλατιά στρώματα. Δεν επρόκειτο ακριβώς για το καραμπινάτο “μέσον”, που αφορούσε τη γνωριμία ή την προσέγγιση με τα “τζάκια”. Εδώ, και μια απλή ξυλόσομπα την έκανε τη δουλειά της, αρκεί να την ‘’τροφοδοτούσες’’ κατάλληλα!

 Έτσι, όταν κάποιος σου έλεγε ότι “έχει τις άκρες του”, καταλάβαινες ότι επρόκειτο για έναν άνθρωπο της πιάτσας, με τις διασυνδέσεις του, τα “κονέ”του, τις γνωριμίες του, που, για να τα διατηρήσει όλα αυτά, ξόδευε κι αρκετά ο άνθρωπος, αλλά, έλα που ήταν και μερακλής και γλεντζές και λίγο νεόπλουτος! Εξάλλου, οι άκρες είναι πληθυντικού αριθμού και προϋποθέτουν τουλάχιστον δύο. Στην άλλη άκρη της γραμμής,λοιπόν,βρισκόταν ένας υπάλληλος, ένας αξιωματούχος, ένας αρμόδιος τέλος πάντων, που ήταν πολύ εξυπηρετικός -μέχρις αυτοθυσίας-, αρκεί  η άλλη άκρη να κούναγε κατάλληλα τα χέρια…

     Ή πάλι, όταν άκουγες για κάποιον τρίτο ότι “έχει τις άκρες του”- και ,τι παράξενο, πάντα αυτή η φράση συνοδεύεται από ένα στιγμιαίο κλείσιμο του ενός ματιού, γεμάτο νόημα και αλληγορία- καταλάβαινες ότι ήταν το πρότυπο του αποτελεσματικού ανθρώπου, του ανθρώπου που φέρει εις πέρας την αποστολή του. «Άστον  αυτόν, έχει τις άκρες του» (με το απαραίτητο κλείσιμο του ματιού), σήμαινε ότι η δουλειά έχει γίνει. Κι αυτές οι άκρες αφορούσαν την καθημερινότητα: από τον παιδικό σταθμό, τους καλούς σχολικούς βαθμούς, την κλήση που έσβηνε, το πρόστιμο που παράπεφτε, το διορισμό που δεν άρμοζε, τη μετάθεση που προκαλούσε, την προαγωγή που σκανδάλιζε, απόσπαση, κλήρωση, εύνοια, τύχη κλπ. κλπ. Οι “άκρες” εκτόξευαν και εκσφενδόνιζαν. Μακάριοι οι κατέχοντες και σωστά διαχειριζόμενοι το προνόμιο αυτό!

     Γι αυτό σας είπα ότι η ΄΄θεωρία των ακρών΄΄ δεν αξίζει τόσο για την επιστημονική της τεκμηρίωση, όσο για τη μεγάλη πρακτική αξία της στην καθημερινότητα.

Και μια γλωσσική παραλλαγή

    Αυτά, λοιπόν ,για τις διάφορες θεωρίες των άκρων, των ακρών και… πάει λέγοντας. Και μην τις παίρνετε ποτέ τοις μετρητοίς. Οι θεωρίες ισχύουν προσωρινά και μέχρι να αναθεωρηθούν. Πολλές φορές με τις θεωρίες “δε βγάζεις άκρη”, ενώ η αλήθεια τους είναι στο περίπου, δηλαδή “μέσες – άκρες”.

 Κι ενώ, όταν λέμε “στα άκρα”, νομίζουμε ότι γλωσσικά “ξακρίζουμε”, δηλαδή περιγράφουμε μια “ακραία” κατάσταση, δεν είναι ακριβώς έτσι.

Στην τοπική μας ντοπιολαλιά υπάρχει μια πολύ πιο ισχυρή λέξη : ”κατάνακρa”.

Κατά το Λεξικό Αραχωβίτικης Ντοπιολαλιάς του Στάθη Ασημάκη η λέξη «είναι  επίσης σε χρήση στους Δελφούς, στη Σουβάλα, στο Δαδί, στη Δαύλεια, στο Δίστομο και στη Δεσφίνα».

Τι ωραία και ισχυρή λέξη! Τέσσερα επαναλαμβανόμενα –α : σαν γλωσσική βολή κατά ριπάς : κα-τά-να-κρα ! Γλωσσικό πολυβόλο! Κι αυτό το ωραίο –νι ανάμεσα στα δύο –άλφα  τι υπέροχη ευφωνία δημιουργεί και πόση ηχητική ομορφιά! «Στρώσε το λιόπανο κατάνακρα στο δέμα», λέει ο παππούς στους “αργάτες”.

Μπροστά στο “ κατάνακρα” τα “άκρα” μοιάζουν με παιδικό παιχνιδάκι!

   Αλλά, και για το “μέσον” δεν πάμε πίσω, δεν υστερούμε : “Καταμεσής”. Έτσι δε λένε για μας; Ότι περπατάμε «καταμεσής στο δρόμο». Ή με άλλη γλωσσική παραλλαγή : «μεσ’ τ’ μέσ’ στου δρόμου». Έτσι, το ρουμελιώτικο κόψιμο τω φωνηέντων και των καταλήξεων κάνει πανομοιότυπες δύο τελείως διαφορετικές λέξεις : το επίρρημα “μέσα” και το ουσιαστικό “μέση”.

Βέβαια, η ερμηνεία υπάρχει : στην Αράχωβα παρατηρείται το εξής παράδοξο : τα αυτοκίνητα να παρκάρουν στις “άκρες” στα  πεζοδρόμια και οι πεζοί να βαδίζουν στο “μέσο” του  δρόμου!

Αλλά, αυτό είναι θέμα μιας άλλης θεωρίας, της θεωρίας του “άνω-κάτω”,ή ίσως της θεωρίας του “άστα-βράστα”!

Στην ίδια θεωρία υπάγεται και το ότι στις δύο άκρες του χωριού (ή εισόδους ,αν θέλετε) στέκονται αγέρωχα δύο πολυδάπανα και έρημα κτήρια : το Ειρηνοδικείο και το -παρ΄ολίγον-Συνεδριακό Κέντρο!!!

 Όμως, μην το τραβάμε το παρόν άρθρο “άκρα  κι άκρα”.

Με “άκρα” εκτίμηση στους αναγνώστες μου

                                                                               ΙΑΛ

ΥΓ1:    «ΣΤΑ ΑΚΡΑ» ήταν και μια από τις καλύτερες εκπομπές της ελληνικής τηλεόρασης και μακάρι να  αρχίσει να ξαναπροβάλλεται!

ΥΓ2:   Αφιερωμένο στον εκλεκτό φίλο, που μένει στις ‘’άκρες’’ ή στο ‘’μέσον’’- θα σας γελάσω- αλλά, πάντως, στο ‘’Σφαλάκι’’.