ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΜΑΡΣΑΛ ΣΤΗΝ ΑΡΑΧΩΒΑ

                                                                 
     Χρίστος Ε. Μαυρόπουλος

    Η ΑΡΑΧΩΒΑ, βράχο το βράχο, λόφο το λόφο, στου ΠΑΡΝΑΣΣΟΥ τα πόδια χτίστηκε μες στους καιρούς, και σκαμπανέβαζε στα χρόνια πότε με δυό-μιση και πότε με τρεις και τέσσερις χιλιάδες ψυχές.

   Ακούστηκε στον κόσμο για τους αρματοφημισμένους της αγωνιστές και τις μάχες τους, το λιόκαρπο και το ΄΄χρυσό΄΄ της λάδι, τ’ αμπέλια της και το κρασί το μπρούσκο, τους μπιστικούς του ΠΑΡΝΑΣΣΟΥ και τα τυριά της, τα χρυσοφάδιαστα υφαντά της, και κάμποσους γραφειάδες, ζωγράφους και γιατρούς, που βάστηξαν τ’ όνομά της και την ιστορία της στα χείλια των ανθρώπων.

   Σε τόπο βουνίσιο, άγριο, με ημεράδα πορεύτηκε, καλότροπα, και τα παιδιά της γενήκανε σεμνοί, μα και περήφανοι πολίτες, που αγάλι-αγάλι μάθανε όλο και πιότερο να δουλεύουνε και να διαβάζουνε,γιατί η νύχτα πέφτει αργά ‘δω πάνω στα ψηλώματα και η αυγή νωρίς-νωρίς κορφοφωτίζει την Πατρίδα!

 

     Στον πόλεμο, το πού χρειάστηκε με ανοιχτή καρδιά το έδωσε, στέλνοντας τα παλληκάρια της στο μέτωπο κι όσους γερά ντουφέκι βάσταγαν ακόμα, και πήρε κι αυτή το μερτικό της σε καταστροφές και σε ψυχές που ΄΄χάθηκαν΄΄, μέσα στο ηρωϊκό, ώρες-ώρες, “γίγνεσθαι” των ανθρώπων!

   Κι ότε που μέρεψαν τα πράματα, ρόδισε κι η ασυγνέφιαστη αυγή και φάνηκε η σφραγίδα του Θεού και το τρανό το σχέδιο, που ερχότανε από την αντικρύ πλευρά του ωκεανού, το δίκιο της αξίωσε για τις ζημιές και τους αξιαζούμενους πολίτες της.

             Το γύρεψε και το έλαβε, μες στη βουνίσια μοναξιά της.

            Μιλώ για το σχέδιο ΜΑΡΣΑΛ.

           ΤΑ ΜΕΓΑΛΑ ΚΑΙ ΜΙΚΡΑ ΕΓΓΕΙΟΒΕΛΤΙΩΤΙΚΑ ΕΡΓΑ ΕΚ ΤΩΝ ΠΙΣΤΩΣΕΩΝ ΣΧΕΔΙΟΥ  

           ΜΑΡΣΑΛ ΑΜΕΡΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΧΩΡΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ!!!

    Όρντινα και ορμήνειες, είχενε πολλές το σχέδιο αυτό.

Αντιγράφω από εφημερίδα εποχής, ΄΄ΟΙ ΚΑΙΡΟΙ΄΄, Κυριακή 7 Αυγούστου 1949 :

«…οι αρμόδιοι υπηρεσίας του υπουργείου Δημοσίων έργων εν συνεργασία μετά των Αμερικανών εμπειρογνωμόνων κατήρτησαν πρόγραμμα, με το οποίον προβλέπεται κατά το χρονικόν διάστημα 1949-52 η εκτέλεσις με πιστώσεις του σχεδίου ΜΑΡΣΑΛ

α)έργων υδραυλικών, ήτοι αντιπλημμυρικών, αποξηραντικών, αποστραγγιστικών και αρδευτικών.

β)έργων ορεινής υδρονομίας, ήτοι τακτοποιήσεως ορεινών λεκανών απορροής…»

    Εδώ παίρνω μιαν ανασαιμιά κι ο νους μου πάει στο συντοπίτη μας μηχανικό, αείμνηστο ΛΟΥΚΑ ΤΣΟΤΡΑ, που με το φωτεινό μυαλό του μάντευε,  θαρρείς,  τα μελλούμενα και είχενε ετοιμάσει οικονομοτεχνική μελέτη για το νερό του ΤΡΟΙΖΙΝΙΚΟΥ, την οποία ευτύς και υπόβαλε στο υπουργείο και στους Αμερικάνους, που την εγκρίνανε και χρηματοδοτήσανε, τη διάνοιξη στο τουνέλι για το νερό του ΤΡΟΙΖΙΝΙΚΟΥ στα 1950.
 

Σπάνια φώτο από το αρχείο του Λουκά Παπαλεξανδρή
Εργάτες δουλεύουν στην διάνοιξη του Τροιζηνίκου.

       Συνεχίζω όμως απ’ την εφημερίδα εποχής:

 «Διά των έργων αυτών του προγράμματος προβλέπεται αύξησις των καλλιεργησίμων εκτάσεων…και μείωσις των εισαγωγών γεωργικών προϊόντων και αύξησις των εξαγωγών ωρισμένων ειδών επ’ωφελεία της εθνικής μας οικονομίας.»

    Έτσι, αρχίζει να σιάχνεται και να μακραίνει σ’ ολάκερο πλιόνε τον ελαιώνα το αυλάκι για το πότισμά του, και το οποίο αβγάτισε την παραγωγή και την ποιότητα του καρπού, που έφευγε και σαν βρώσιμος για τις αγορές της πολιτείας, αλλά και του εξωτερικού.

    Απ’ την άλλη , το λάδι μας κίτρινο, γλυκό (λίρα χρυσή), λίμπισε στα γυροχώρια, που αρχίνισαν κι ερχόσαντε με γεννήματα της γης τους, για να τα κάμουν τράμπα με λάδι Αραχωβίτικο.

     Όσο για την μικρή μας πόλη, στις ρούγες και στους μαχαλάδες, μικρές, αλλά πολλές, επισκευές στο δίχτυο υδρονομίας και στις εξωτερικές τις βρύσες στ’ αγκωνάρια των σπιτιώνε, που εμόρφισαν τις γειτονιές και ξαπόστασαν λιγάκι τους συντοπίτες.

   Και πάμε πάλι…στην εφημερίδα και στο Σχέδιο:

 «Ιδιαιτέρως υπολογίζεται η αύξησις του ετησίου εισοδήματος των ορεινών πληθυσμών και κατά οικογένειαν εις δραχμάς προπολεμικάς 12.000.»

   Δεν κατέχω αν τόσο τελικά βγήκε το διάφορο για την κάθε φαμελιά, όμως, να λέμε την αλήθεια, κουδούνισε ο παράς στις τσέπες του κόσμου ακόμα και στους απύτιαγους!

   Θες απ’ τα μεροκάματα στο τουνέλι του ΤΡΟΙΖΙΝΙΚΟΥ, θες απ’ τ’ άλλα τα μικροέργα ‘ δώ κι  εκεί, φάνηκε στον τρόγυρο,όπου χορτολόισσες ξαστόχησαν τις βρούβες, στην  αγορά, στα μαγαζιά και ιδιαίτερα στα μπακάλικα του ΣΥΡΟΥ, του ΄΄ΚΛΕΦΤΗ΄΄, του ΣΙΑΜΗΤΡΟΥ, πως έκοψε πλιόνε η φούρια της ρέγγας, του χαψιού και του μπακαλιάρου, που τότενες πουλιότανε φτηνά, και δούλεψαν τις μαχαίρες τους στα ταλιούρια τα χασαπάκια, λιανίζοντας αρνιά και προβατίνες.

   Κι όσο για το λιόκαρπο, που έφευγε με τις κόφες για τη μεγάλη πολιτεία και τις άλλες αγορές, εκείνου ο παράς μήτε ακούγονταν, μήτε που φαίνουνταν. Στην άκρη έμπαινε, γιατί τα πιότερα τα σπίτια είχανε  «κι απόνα κορτσούδ’ τσ’ παντρειάς!»

   Στέριωναν, το λοιπόν, στον τόπο μου τα μικρά-μεγάλα έργα, φτάναν κι από την άλλη τ’ ακριβοχαιρετίσματα των Αμερικάνων με τρόφιμα και σκουτιά, που τα μοιράζανε παλιότερα εκεί που ήτανε του ΚΑΣΤΑΝΑ το φαρμακείο δίπλα στην αλάνα, και τώρα στο στενό του ΔΕΜΕΡΤΖΗ, στέλνανε και θεριά μουλάρια οι Αμερικάνοι, της UNRA, όπως τα λέγανε, για να τα πάρουνε εκείνοι που χάσαν τα δικά τους στην επίταξη του πολέμου.

   Κάτι μουλάρια ψηλόκορμα, βαριά και δυνατά, μαύρα σαν το κάρβουνο κι άλλα με βούλες καπαρά, σταχτιά, ωσάν του ΠΑΡΝΑΣΣΟΥ το γκρίζο, κι όσοι τα πήρανε τα ζεύανε στο κάρο με καμάρι και τα στολίζανε μ’ αβασκαντήρια, μπλέ χάντρες για το μάτι και πλουμιστά σελοχάλινα!

   Και τι γινότανε, ΠΑΝΑΓΙΑ ΜΟΥ, ότε που γιόρταζε ‘ξωκκλήσι!

   Το πιότερο, εκείνο του ΑΪ-ΓΙΑΝΝΗ στο ΛΙΒΑΔΙ, οπούχε και στράτα κοντολογίς φαρδειά, στρωτή, ξαργού θαρρείς φτιαγμένη για κάρα και ζα θεριά.

   Καμαρωτός και μερακλής ο νοικοκύρης, μπροστά στο κάρο του καθιστός και πίσω του , στο χώρο τον αποδέλοιπο, γυναίκες καθισμένες και παιδιά να τραγουδάνε, να κουβεντιάζουν, να γελάνε κι αυτός να σελαγάει τη γκιόσα, τον ψαρρή, σαχτούκικα που σάλευαν στρωτά και μαλακά.

 

    Κι άλλα ψιλοκαλέσματα μας στέλναν οι Αμερικάνοι.

   Ψιλοφυλλάδια με αγγλοελληνικά για τα παιδιά, όπου στο ξώφυλλο σχεδίασμα χρωματιστό, με δυό χέρια σε χειραψία και σφίξιμο φιλίας και βοήθειας, το μήνυμα των καιρών, και ,βέβαια,  πρέπει να μολογήσω πως και στον αδερφοχτόνο εμφύλιο μας στέλνανε, μέσω του Ερυθρού Σταυρού, τρόφιμα στην ΕΛΛΑΔΑ και ιδιαίτερα στα σκολειά για τα παιδιά.

   Μας μοίραζαν, θυμάμαι, το 1947, ’48,’49, γαλατάλευρο, μουρουνόλαδο (σε χάπι) για την αβιταμίνωση, κίτρινο λαστιχωτό τυρί, θρεψίνη, στη χάση και στη φέξη και λίγη μαρμελάδα, που μας φαινότανε του παραδείσου στάλαγμα, εμάς που τότενες το γλύκισμά μας ήσαντε τα χαρούπια! Αυτά που σήμερα τ’ αλέθουνε και τα κάνουνε ζωοτροφές!!

   Όμως, ας πάμε πάλι στο σχέδιο ΜΑΡΣΑΛ, που είχενε κι άλλα κατά νου! Γι αυτό και ήρθε στην Αράχωβα ο κυρ-ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ, ο Γεωπόνος!

   Προσταγή είχενε λάβει, κατά πώς είπε, κι ήτανε σκολειό να στήσει και να παιδέψει τους νιους Αραχωβίτες στο κλάδεμα της ελιάς, των αμπελιώνε και στη φροντισιά των χωραφιώνε και στα γεννήματά τους!

   Κι έστησε το σκολειό στου ΦΑΤΣΟΛΕΤΟΥ το τρανό κονάκι, που το κουμάντο του είχανε πλιόνε τα παιδιά του, καθώς ατός του, ο έρμος, βγήκαινε μια νυχτιά στο μπαλκόνι του, για να χαζέψει τα τροχιοδειχτικά τα βόλια, που ρίχνανε οι αντάρτες στο χωριό από τον ΠΑΡΝΑΣΣΟ, και μια αδέσποτη τον άφησε στον τόπο, τον Αύγουστο στα 1947.

 

   Και στη σκολή πολλοί!

   Ο ΣΤΕΡΓΙΟΣ ΑΝΔΡΕΟΥ, ο ΝΙΚΟΣ ΑΔΑΜ, ο ΓΙΩΡΓΗΣ ΜΑΥΡΕΠΗΣ κι άλλοι πολλοί, παιδιά, της νιότης καβαλαρίκια, το πάσα ένα με τα σουσούμια του και την αψάδα του.

   Κι ο Γεωπόνος ψυχωμένος και  με σεβντά για τη δουλειά του, βρήκε χατήρι και τιμή πολλή και βόηθο απ’ τους Αραχωβίτες κι εχτός απ’ τα μαθήματα και τα σπουδάγματα στον τρόγυρο της ΑΡΑΧΩΒΑΣ και στη σκολή, τους πήγε και στο εργοστάσιο του ΚΑΝΕΛΟΠΟΥΛΟΥ να δούνε τα λιπάσματα, στον ΑΣΠΡΟΠΥΡΓΟ να σπουδάσουνε την τεχνητή γονιμοποίηση των ΄΄ζωντανών΄΄, και στο ΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟ για παίδεμα στο κλάδεμα, στο χάιδεμα των αμπελιώνε και να γρικίσουνε οσμή και προστασία (πάστρα, καθαριότητα) οπούχε ανάγκη το καλό κρασί.

   Βέβαια, γέροντες, παλιοί, μπαρουτοκαπνισμένοι στον όργο και στων αμπελιώνε το σκάλο, τα κάτεχαν όλα αυτά, μα για τους νιους κάλλιο ο Γεωπόνος και τα σπουδάγματά του, παρά κάλοι στις απαλάμες τους για χρόνια, ώσπου να πέσει η σνομαλλίδα!

   Άλλη παράγραφος του Σχεδίου : «Διά την αύξησιν της παραγωγής απαιτείται επαγγελματική μόρφωσις των ελαιοπαραγωγών, την καλήν βιομηχανοποίησιν, τη δημιουργίαν αποδεκτικών αγρών και τον εμβολιασμόν των υπαρχόντων 50.000.000 αγρίων ελαιοδένδρων, τα οποία, προστιθέμενα εις τα 64.000.000 υπάρχοντα, θα μας διπλασιάσουν την παραγωγήν, βασίμως δε αύτη κατά μέσον όρον θα υπερβαίνει ετησίως τους 200.000 τόννους.»

   Γι αυτό λοιπόν είχενε στον Τόπο κονέψει και ο Γεωπόνος.

Κι όσο για την βιομηχανοποίηση, την εποχή εκείνη η ΑΡΑΧΩΒΑ, με εμπνευστή και πρόεδρο έναν σπουδαίο συμπολίτη, τον ΝΙΚΟΛΑΟ ΚΑΠΑΚΑ, είχενε ιδρύσει από το 1938 τον ΕΛΑΙΟΥΡΓΙΚΟ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟ, με δυο πιεστήρια και ένα αλώνι!

  Κι όταν με τον καιρό θέλησαν να στήσουν και δεύτερο αλώνι για πιότερη παραγωγή λαδιού, το φορτηγό που μετέφερε τα ΄΄μάρμαρα΄΄ απ’ την ΑΘΗΝΑ, έπεσε όξω στη ΣΤΕΝΗ και σκοτώθηκαν ο ΠΑΝ. ΑΛΕΡΤΑΣ και ο ΚΩΣΤΑΣ της ΠΑΣΤΟΞΑΦΗΣ.

   Τα χρόνια εκείνα το λάδι στην Πατρίδα μας, την ΕΛΛΑΔΑ, έβγαινε με 5 οξέα και πάνω, γι’ αυτό και δεν είχενε πέραση στις αγορές και τα πιότερα ελαιουργεία, 7.268 ήσαντε ζωοκίνητα και 154 μόνο πρότυπα συνεταιριστικά με χρηματοδότηση από την Αγροτική τράπεζα.

     Όπως, δηλαδή, της ΑΡΑΧΩΒΑΣ με συνεισφορές και των Αραχωβιτών.

Το δε σχέδιο ΜΑΡΣΑΛ πρόβλεπε να κατασκευαστούν 450 πρότυπα ελαιουργεία, εκ των οποίων τα 200 με λεφτά του Σχεδίου.

   Η όλη παραγωγή της χώρας μας σε λάδι εκείνα τα χρόνια ήτανε :

1946: τόννοι 76.750.- 1947: τόννοι 154.000.- 1948: τόννοι 52.000.- 1949: τόννοι 150.000.-

Η μεγαλύτερη παραγωγή έγινε στα 1937: τόννοι 187.471.- βρώσιμες ελιές: τόννοι 70.797.-

   Οι εκτιμήσεις των δικώνε μας ειδικών, αλλά και των Αμερικάνων, έλεγαν : «Δια την καλήν διατροφήν του ατόμου, απαιτούνται 13 οκάδες ελαίου και 412 δράμια ελαιών ετησίως.»

   Αυτό εσήμαινε πως η χώρα μας θα έπρεπε να παράγει 166.000 τόννους λαδιού και 39.000 τόννους ελιών βρώσιμων το χρόνο!

   Κλείνω τη βιαστική έρευνά μου, σημειώνοντας :

Το 1948, ’49, ’50, Πρόεδρος Κοινότητας: ΜΕΓΑΣ ΚΟΝΙΤΣΑΣ.

Το 1950 με τις εκλογές αναδείχτηκε Πρόεδρος ο γιατρός Σ.ΚΟΝΙΤΣΑΣ.

    Ο γιατρός, σοφός άνθρωπος, κονταγνάντευε τα πράματα και τα καμώματα των συντοπιτών εκείνης της εποχής, με ήμερη και φιλοπρόσωπη ματιά, διαβάζοντας στα πρόσωπά τους την απαντοχή και την υπομονή τους να πάνε ομπρός μέσα από τις τόσες δυσκολίες μ’ ένα κουράγιο και μια γνώση, σα να’ χαν ζήσει , λες, την κάθε μέρα εκατό φορές!

   Γι αυτό, παράστεκε, όπου και όσο του ήταν μπορετό,αρκετές φορές χωρίς πλερωμή.

Θυμάμαι και μια φράση του, που τότενες έδωσε δύναμη κι ελπίδα στις καρδιές :

       «Πατριώτες, το παρόν μας είναι το λιβάδι, τ’ αμπέλια και ο ελαιώνας.

          Όμως, του τόπου μας το μέλλον είναι ο ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ!»

Σ.Σ. Πληροφορίες πήρα :

1) Από την εφημερίδα εποχής ΄΄ΟΙ ΚΑΙΡΟΙ”, Κυριακή 7 Αυγούστου 1949.

2) Βιβλιαράκι: ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΡΣΑΛ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, έκδοση 1950.

3) Από τον συμπολίτη μας ΓΕΩΡΓΙΟ Ν. ΜΑΥΡΕΠΗ.

4) Κι από όσα ζησμένα έχω και θυμάμαι.